Amerykańscy i niemieccy badacze przedstawili tymczasowe wyniki badań klinicznych dotyczących przeszczepiania kału dawcy w celu zapobiegania reakcji „przeszczep przeciwko gospodarzowi” po przeszczepieniu hematopoetycznych komórek macierzystych w chorobach onkohematologicznych. Zabieg okazał się w miarę bezpieczny, a stopień wszczepienia mikrobioty i jego skuteczność zależały od prawidłowego doboru dawcy. Raport z prac opublikowano w czasopiśmie Nature Communications.
Ostra reakcja przeszczep przeciw gospodarzowi (GVHD) to powikłanie alloprzeszczepu krwiotwórczych komórek macierzystych, w wyniku którego komórki odpornościowe dawcy atakują tkanki biorcy, najczęściej przewód pokarmowy, wątrobę i skórę. Pomimo profilaktycznej immunosupresji nawet u połowy pacjentów występuje GVHD, które znacznie pogarsza ich stan i może prowadzić do śmierci. Zaburzenia w składzie mikroflory jelitowej zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju i nasilenie tego powikłania, dlatego pojawił się pomysł wykorzystania przeszczepu kału dawcy w jego profilaktyce. Badania pilotażowe dały mieszane wyniki, ale miały wiele ograniczeń ze względu na dużą heterogeniczność grupy głównej i kontrolnej oraz wykorzystanie zagranicznego materiału dawcy.
Kierownik poprzedniej pracy Armin Rashidi z Fred Hutchinson Cancer Center wraz z kolegami z Niemiec i USA postanowili przeprowadzić kolejne badania w dwóch etapach. W pierwszym etapie, którego wyniki są obecnie publikowane, wybrano optymalnego dawcę do drugiego, podwójnie ślepego, randomizowanego, kontrolowanego placebo etapu i oceniano wszczepienie mikroflory dawcy oraz bezpieczeństwo.
Na etapie wstępnym 20 pacjentów (mediana wieku 45 lat; 55 proc. — mężczyźni) otrzymało trzykrotnie przeszczepy kału od trzech dawców (sześciu od pierwszego, sześciu od drugiego i ośmiu od trzeciego) doustnie w postaci kapsułek dojelitowych. dzień przez tydzień. Leczenie rozpoczynano 19–40 (mediana 25) dni po przeszczepieniu hematopoetycznych komórek macierzystych i 2–9 (mediana 4) dni po ostatniej dawce antybiotyków. Dwoje pacjentów potrzebowało w trakcie leczenia leków przeciwbakteryjnych, jeden nie przeszedł badania kału po jego zakończeniu i nie został uwzględniony w analizie wszczepienia.
У большинства пациентов наблюдались преходящие легкие и умеренные желудочно-кишечные симптомы, тяжелых нежелательных явлений не было. Ограничивающая дозу токсичность была зафиксирована у двух участников, но признана не связанной с лечением. В течение 180-дневного периода наблюдений рецидив основного онкогематологического заболевания произошел у трех пациентов, один из них от него умер.
РТПХ III–IV степени развился у трех (15 процентов) участников, все они получили трансплантат фекалий от первого донора. У двух появилось изолированное поражение кожи (на 15 и 16 дни от приема первой дозы), устраненное назначением глюкокортикоидов. У одного было позднее (через 130 дней) изолированное поражение нижних отделов кишечника с тяжелой диареей, декомпенсацией многих функций, анасаркой и циркуляцией цитомегаловируса в крови — ему понадобилась длительная госпитализация и лечение руксолитинибом и экстракорпоральным фотоферезом.
Наибольшее стойкое приживление — медианно 66 процентов — по данным секвенирования кала пациентов методом дробовика продемонстрировала кишечная микробиота третьего донора. Она отличалась высоким содержанием бактерии Bifidobacterium adolescentis. Высокие уровни приживления коррелировали с более благополучными клиническими исходами. Наибольший эффект наблюдался у реципиентов с исходно скудным составом кишечной микробиоты. По итогам для рандомизированного плацебо-контролируемого этапа (планируется, что в нем примут участие более ста пациентов) был выбран только третий донор.
Таким образом, при пересадке фекалий для профилактики РТПХ после трансплантации кроветворных стволовых клеток важен основанный на доказательствах подбор донора. Сама эта процедура вполне безопасна даже с учетом сильного снижения иммунитета у подобных пациентов. Ее эффективность изучают в ходе второго этапа испытаний.
Изначально пересадку кала разработали для лечения псевдомембранозного колита, вызванного бактерией Clostridioides difficile на фоне длительной антибиотикотерапии. Подобные препараты уже одобрены к клиническому применению в Австралии и США. В экспериментах эту методику успешно тестировали для улучшения состава кишечной микробиоты после кесарева сечения, а также облегчения симптомов расстройств аутистического спектра, болезни Паркинсона и гастроэнтеропатии на фоне сахарного диабета первого типа.