Paleoantropolodzy z Niemiec i Hiszpanii opisali szczątki ludzkie odkryte podczas wykopalisk w jaskiniach Reclau-Wyver i Mollet-III, położonych w północno-wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego. Kości należały do co najmniej czterech dorosłych mężczyzn, którzy żyli około 27-25 tysięcy lat temu, czyli pod koniec okresu Gravetta. Jak donosi artykuł opublikowany w czasopiśmie „Journal of Human Evolution”, znaleziska z tych dwóch zabytków, zdaniem naukowców, stanowią najwcześniejsze celowe pochówki Cro-Magnon odkryte w północno-wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego.
Przez wiele lat badań archeolodzy odkryli na Półwyspie Iberyjskim wiele zabytków z epoki górnego paleolitu, związanych z ludźmi o współczesnym typie anatomicznym. Jednocześnie jednak szczątki ludzkie, zwłaszcza pochówki celowe, są rzadko spotykane na stanowiskach tego regionu, należących do okresu oryniackiego i graweckiego (około 40 do 26–24 tysięcy lat temu). Jednym z nielicznych wyjątków jest zabytek w Lagar Velho, znajdujący się w Portugalii. W tej jaskini naukowcy odkryli szkielet dziecka pochowanego około 29,4–28,3 tysiąca lat temu.
Znanych jest również kilka innych zabytków z ludzkimi szczątkami z tamtych czasów. Na przykład w katalońskiej gminie Serinha, gdzie odkryto szereg starożytnych stanowisk łowców-zbieraczy, w bliskim sąsiedztwie znajdują się jaskinie Reclau-Wiver i Mollet-III, których pierwsze wykopaliska zostały przeprowadzone wiele lat temu przez miejscowego lekarza. Oprócz artefaktów, w 1948 roku badacz odkrył ludzkie szczątki w zabytku Reklau-Wyver, które zinterpretował jako należące do Cro-Magnon, ale przez długi czas uważano je za zaginione. W jaskini Mollet-III w 1972 roku odkopał czaszkę, której wiek paleolityczny potwierdzono nieco ponad dziesięć lat temu metodą radiowęglową.
Joaquim Soler (Joaquim Soler) z Uniwersytetu w Gironie, wraz z kolegami z Niemiec i Hiszpanii, poinformował, że w muzeum archeologicznym w Banoles odkryto większość szczątków ludzkich i starożytnych artefaktów wykopanych w jaskini Reclau-Viver. Ponadto, w latach 2013–2020, archeolodzy przeprowadzili nowe badania w jaskini Mollet III i znaleźli kości z tego samego okresu co czaszka.
Wśród znalezisk z połowy ubiegłego wieku naukowcy zidentyfikowali fragmenty trzech kości udowych, kość skokową, kość piętową, kość śródstopia, paliczek palca, fragmenty kości ramiennej i żuchwę. Dla tych znalezisk badacze uzyskali dwa datowania radiowęglowe, które wykazały, że szczątki należały do osób, które żyły około 26,3–25,9 i 25,2–24,5 tysiąca lat temu, czyli w końcowej Gravette. Naukowcy znaleźli dziesięć kolejnych elementów szkieletu w jaskini Mollet-III, z której pochodzi ludzka czaszka datowana na około 27–26,4 tysiąca lat. Wśród nich: fragment prawej i prawie całej kości piszczelowej, część kości udowej, a także drobne kości dłoni i stóp. Dla fragmentu kości piszczelowej uzyskali kolejne datowanie radiowęglowe, które wskazało na nieco starszy wiek niż wcześniej ustalono dla czaszki.
Zdaniem badaczy, w obu przypadkach mamy do czynienia z celowymi pochówkami. W każdej z jaskiń znaleziono szczątki co najmniej dwóch dorosłych mężczyzn, na niektórych z ich kości naukowcy zauważyli ślady ochry. Dodatkowo, na fakt, że były to pochówki, wskazywała obfitość ozdób osobistych znalezionych na tych zabytkach. W jaskini Reklau-Wiver odnaleziono między innymi artefakty wykonane z muszli mięczaków morskich, 11 zawieszek z zębów rysia, przedmioty wykonane z kości udowych jelenia szlachetnego. Na zabytku Mollet-III, wspomniane przez badaczy ozdoby osobiste reprezentowane są przez 12 zawieszek z zębów jelenia szlachetnego, a także ozdoby z muszli mięczaków.
Naukowcy doszli do wniosku, że przeprowadzone prace pozwoliły na identyfikację szczątków co najmniej czterech dorosłych mężczyzn, którzy żyli w ostatniej gravetcie. Według ich danych, są to jedne z najstarszych szczątków ludzkich współczesnego typu anatomicznego, jakie znaleziono w północnej części Półwyspu Iberyjskiego. Co więcej, w tym regionie są to prawdopodobnie najstarsze znane przykłady celowego pochówku kromaniończyków.
Obok tych jaskiń znajdują się inne znane zabytki archeologiczne, takie jak jaskinia Arbreda. Niedawno naukowcy poinformowali o odkryciu w niej zębów trzech neandertalczyków, z których dwóch żyło ponad 120 tysięcy lat temu, a jeden – między 71 a 44 tysiącami lat temu.
