Paleogenetycy przeanalizowali ponad 400 genomów starożytnych ludzi, aby dowiedzieć się, jak uformowała się populacja, która pozostawiła po sobie głęboką kulturę archeologiczną. Naukowcy doszli do wniosku, że około 80 procent przodków Jamników pochodziło z grup genetycznie podobnych do ludzi zamieszkujących strefę stepową od Dolnego Wołgi po ziemie na północ od Kaukazu w epoce eneolitu i wczesnej epoki brązu. Najwyraźniej zmieszali się oni z potomkami ukraińskich łowców-zbieraczy z epoki neolitu u zbiegu Dniepru i Donu, tworząc kulturę Środkowego Stogu. Jak donosi artykuł opublikowany w czasopiśmie „Nature”, w wyniku procesów zachodzących na tych ziemiach, około 4000 r. p.n.e., powstała populacja, która po kilku wiekach dramatycznie wzrosła liczebnie i szeroko rozpowszechniła kulturę archeologii jamowej.
Około dziesięciu lat temu paleogenetycy odkryli, że około pięć tysięcy lat temu pula genowa starożytnej Europy zaczęła ulegać znaczącym zmianom w wyniku zauważalnego napływu nowej populacji pochodzącej ze stepów pontyjsko-kaspijskich, gdzie istniała wówczas kultura archeologii jamowej. W tym okresie Jamnicy aktywnie zagospodarowywali nowe tereny, a ich oddzielne grupy przemieszczały się nawet daleko na wschód, docierając do Ałtaju i Kotliny Mynusińskiej. Osadnictwo rozprzestrzeniło się również w kierunku zachodnim – w kierunku Europy Południowo-Wschodniej i Środkowej, a jego konsekwencje są wyraźnie widoczne we współczesnym krajobrazie genetycznym Europy.
Masowy przepływ genów ze stepów we wczesnej epoce brązu, o którym naukowcy nie wiedzieli aż do analizy starożytnego DNA, ożywił dyskusję na temat praojczyzny języków indoeuropejskich. Zwolennicy tzw. hipotezy stepowej sugerują, że migracja Jamników i ich potomków przyczyniła się do rozprzestrzenienia się ze stepów pontyjsko-kaspijskich języków tej ogromnej rodziny, którymi obecnie posługuje się ponad 40% ludności świata. Nic więc dziwnego, że w ostatnich latach wiodące laboratoria i badacze poświęcili wiele uwagi przedstawicielom kultury jamowej, ich pochodzeniu i dziedzictwu.
До сих пор происхождение самих ямников оставалось не очень понятным. Чтобы прояснить этот вопрос, большой научный коллектив во главе с Роном Пинхаси (Ron Pinhasi) из Венского университета и Дэвидом Райхом (David Reich) из Гарвардского университета представил результаты дальнейших генетических исследований этого вопроса. В своей работе ученые сосредоточили внимание на анализе 428 древних геномов, 299 из которых они опубликовали впервые. Останки, из которых секвенировали ДНК, принадлежали людям, которые жили между 6400 и 2000 годами до нашей эры, причем подавляющее большинство из них раскопали на территории современной России. Основная часть проанализированных последовательностей представляла собой геномы людей эпох энеолита и ранней бронзы из степной зоны Восточной Европы, в том числе геномы значительного количества представителей ямной археологической культуры.
В своей статье ученые описали три так называемых клины — постепенных перехода от одной популяции к другой между двумя крайними вариантами — для энеолита и раннего бронзового века степной зоны Восточной Европы: волжскую, днепровскую и нижневолжско-кавказскую. В этой модели «ядро» (большинство геномов с хорошим покрытием) ямников входит в днепровскую клину, но при этом располагается на ее краю.
Новые данные, по словам ученых, противоречат недавно предложенной модели, согласно которой популяция ямников возникла в результате смешения охотников-собирателей со Среднего Дона и потомков кавказских-охотников собирателей. Райх и его коллеги пишут, что в генофонде этих двух предложенных предковых популяций отсутствовали два компонента, которые были у ямников. Один из них характерен для неолитических популяций Анатолии, а другой — для древних жителей Сибири и Центральной Азии, восходящий к сибирякам эпохи верхнего палеолита (так называемым древним северным евразийцам). Последний компонент присутствовал в эпоху энеолита у некоторых групп, проживавших в Нижнем Поволжье и к северу от Кавказских гор, которых ученые отнесли к кластеру Бережновка-II — Прогресс-II (в легендах к изображениям он обозначен BPgroup), названному по одноименным памятникам.
Происхождение «ядра» ямников, по данным исследователей, можно смоделировать из двух популяций, представленных в выборке. Одна из них представляет собой часть представителей среднестоговской культуры. А другая — двух людей из захоронений эпохи энеолита (около 4150–3600 годов до нашей эры), раскопанных в могильниках неподалеку от села Ремонтное в Ростовской области. Геномы этих людей относятся к так называемой нижневолжско-кавказской клине, а среди их предков, по всей видимости, были люди как с северным происхождением (на эту роль подходят индивиды из кластера Бережновка-II — Прогресс-II), так и с южным, связанным с кавказскими популяциями эпохи неолита.
Naukowcy doszli do wniosku, że pochodzenie „rdzenia” Jamników można najlepiej przedstawić jako wynik zmieszania grup należących do klinu dolnej Wołgi i Kaukazu (około 80% puli genowej) oraz populacji z ujściem Dniepru do Donu, która miała znaczną liczbę przodków sięgających czasów ukraińskich łowców-zbieraczy z epoki neolitu. Jednocześnie grupy z klinu dolnej Wołgi i Kaukazu dostarczają również brakujących elementów modelu, związanych z populacją neolitu z Anatolii oraz starożytną populacją Syberii i Azji Środkowej.
Oprócz pochodzenia jam, naukowcy przeanalizowali również genomy starożytnych mieszkańców Zakaukazia i Azji Mniejszej. Odkryli w ten sposób, że już 4000 r. p.n.e. pula genowa ludności zamieszkującej terytorium współczesnej Armenii zawierała zauważalny wkład grup należących do klinu dolnonadwołżańsko-kaukaskiego. Zdaniem badaczy wskazuje to na ich migrację w kierunku południowym, gdzie mieszały się z miejscową ludnością. Co więcej, wkład tych grup występuje również w późniejszych populacjach, które żyły w epoce brązu w Azji Mniejszej. Ostatecznie naukowcy postrzegają to jako potwierdzenie hipotezy, że języki indoeuropejskie, w tym te należące do gałęzi anatolijskiej, mogły przybyć do tego regionu wraz z migrantami z gór Kaukazu.
N + 1 mówił o innych badaniach związanych z hodowlą dołów. Na przykład naukowcy odkryli, że mają oni genetyczną predyspozycję do stwardnienia rozsianego. Co więcej, warianty genów zwiększające ryzyko rozwoju tej choroby zachowały się w puli genowej współczesnych Europejczyków.
