Paleogenetycy przeanalizowali ponad 400 genomów starożytnych ludzi, aby dowiedzieć się, w jaki sposób ukształtowała się populacja, która pozostawiła po sobie głęboką kulturę archeologiczną. Naukowcy doszli do wniosku, że około 80 procent przodków Jamników pochodziło z grup genetycznie podobnych do ludzi, którzy zamieszkiwali strefę stepową od regionu Dolnej Wołgi po ziemie na północ od gór Kaukazu w epoce eneolitu i wczesnej epoki brązu. Najprawdopodobniej wymieszali się z potomkami ukraińskich łowców-zbieraczy z epoki neolitu w dorzeczu Dniepru i Donu, tworząc kulturę środkowostocką. Jak donosi artykuł opublikowany w czasopiśmie Nature, w wyniku procesów zachodzących na tych terenach, około 4000 r. p.n.e. powstała populacja, która po kilku stuleciach znacznie się rozrosła i szeroko rozprzestrzeniła kulturę archeologii jamowej.
Około dziesięciu lat temu paleogenetycy odkryli, że około pięciu tysięcy lat temu pula genów starożytnej populacji Europy zaczęła się znacząco zmieniać ze względu na zauważalny napływ nowej populacji pochodzącej ze stepów pontyjsko-kaspijskich, gdzie istniała wówczas kultura archeologii jamowej. W tym okresie Jamnicy aktywnie zagospodarowywali nowe ziemie, a ich oddzielne grupy przesuwały się jeszcze dalej na wschód, docierając do Ałtaju i Kotliny Mynusińskiej. Osadnictwo postępowało także w kierunku zachodnim – w stronę Europy Południowo-Wschodniej i Środkowej, a jego konsekwencje są wyraźnie widoczne we współczesnym krajobrazie genetycznym Europy.
Ogromny przepływ genów ze stepów na początku epoki brązu, o którym naukowcy nie wiedzieli aż do czasu analizy starożytnego DNA, na nowo ożywił dyskusję na temat ojczyzny języków indoeuropejskich. Zwolennicy tzw. hipotezy stepowej uważają, że migracja Jamników i ich potomków przyczyniła się do rozprzestrzenienia się ze stepów pontyjsko-kaspijskich języków tej ogromnej rodziny, którymi dziś posługuje się ponad 40 proc. ludności świata. Nic więc dziwnego, że w ostatnich latach wiodące laboratoria i badacze poświęcają przedstawicielom kultury jamowej, ich pochodzeniu i dziedzictwu wiele uwagi.
До сих пор происхождение самих ямников оставалось не очень понятным. Чтобы прояснить этот вопрос, большой научный коллектив во главе с Роном Пинхаси (Ron Pinhasi) из Венского университета и Дэвидом Райхом (David Reich) из Гарвардского университета представил результаты дальнейших генетических исследований этого вопроса. В своей работе ученые сосредоточили внимание на анализе 428 древних геномов, 299 из которых они опубликовали впервые. Останки, из которых секвенировали ДНК, принадлежали людям, которые жили между 6400 и 2000 годами до нашей эры, причем подавляющее большинство из них раскопали на территории современной России. Основная часть проанализированных последовательностей представляла собой геномы людей эпох энеолита и ранней бронзы из степной зоны Восточной Европы, в том числе геномы значительного количества представителей ямной археологической культуры.
В своей статье ученые описали три так называемых клины — постепенных перехода от одной популяции к другой между двумя крайними вариантами — для энеолита и раннего бронзового века степной зоны Восточной Европы: волжскую, днепровскую и нижневолжско-кавказскую. В этой модели «ядро» (большинство геномов с хорошим покрытием) ямников входит в днепровскую клину, но при этом располагается на ее краю.
Новые данные, по словам ученых, противоречат недавно предложенной модели, согласно которой популяция ямников возникла в результате смешения охотников-собирателей со Среднего Дона и потомков кавказских-охотников собирателей. Райх и его коллеги пишут, что в генофонде этих двух предложенных предковых популяций отсутствовали два компонента, которые были у ямников. Один из них характерен для неолитических популяций Анатолии, а другой — для древних жителей Сибири и Центральной Азии, восходящий к сибирякам эпохи верхнего палеолита (так называемым древним северным евразийцам). Последний компонент присутствовал в эпоху энеолита у некоторых групп, проживавших в Нижнем Поволжье и к северу от Кавказских гор, которых ученые отнесли к кластеру Бережновка-II — Прогресс-II (в легендах к изображениям он обозначен BPgroup), названному по одноименным памятникам.
Происхождение «ядра» ямников, по данным исследователей, можно смоделировать из двух популяций, представленных в выборке. Одна из них представляет собой часть представителей среднестоговской культуры. А другая — двух людей из захоронений эпохи энеолита (около 4150–3600 годов до нашей эры), раскопанных в могильниках неподалеку от села Ремонтное в Ростовской области. Геномы этих людей относятся к так называемой нижневолжско-кавказской клине, а среди их предков, по всей видимости, были люди как с северным происхождением (на эту роль подходят индивиды из кластера Бережновка-II — Прогресс-II), так и с южным, связанным с кавказскими популяциями эпохи неолита.
Naukowcy doszli do wniosku, że pochodzenie „jądra” Jamników można najlepiej przedstawić jako wynik wymieszania się grup należących do klina dolnej Wołgi i Kaukazu (około 80 procent puli genowej) oraz populacji z ujściem Dniepru do Donu, która miała znaczną liczbę przodków sięgających czasów ukraińskich łowców-zbieraczy z epoki neolitu. Jednocześnie grupy z klina Dolnej Wołgi i Kaukazu dostarczają brakujących elementów do modelu, związanych z populacją epoki neolitu z Anatolii oraz starożytną populacją Syberii i Azji Środkowej.
Oprócz badania pochodzenia dołów, naukowcy przeanalizowali również genomy starożytnych ludzi z Zakaukazia i Azji Mniejszej. W ten sposób odkryli, że już 4000 lat p.n.e. w puli genowej ludzi zamieszkujących terytorium współczesnej Armenii widoczny był udział grup należących do klina dolnej Wołgi i Kaukazu. Zdaniem badaczy wskazuje to na ich migrację w kierunku południowym, gdzie wymieszali się z miejscową ludnością. Co więcej, wkład tych grup można odnaleźć również w późniejszych populacjach, które żyły w epoce brązu w Azji Mniejszej. Ostatecznie naukowcy widzą w tym potwierdzenie hipotezy, że języki indoeuropejskie, w tym te należące do gałęzi anatolijskiej, mogły przybyć do tego regionu wraz z migrantami z gór Kaukazu.
N + 1 rozmawiali o innych badaniach związanych z kulturą pit. Na przykład naukowcy odkryli, że mają oni genetyczną predyspozycję do stwardnienia rozsianego. Co więcej, w puli genów współczesnych Europejczyków zachowały się warianty genów zwiększające ryzyko zachorowania na tę chorobę.