Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), UNICEF i Międzynarodowy Sojusz na rzecz Szczepień Gavi wydały wspólne oświadczenie podczas Światowego Tygodnia Szczepień, który odbył się w dniach 24–30 kwietnia. Ostrzegły w nim, że częste epidemie zakażeń, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom, stanowią coraz większe zagrożenie dla postępów w zakresie szczepień, jakie osiągnięto już dziesiątki lat temu.
Szczepienia to jedna z najskuteczniejszych metod walki z chorobami i zapobiegania śmiertelności. Według szacunków WHO, globalna kampania szczepień w ciągu ostatniego półwiecza uratowała życie co najmniej 154 milionom ludzi, co odpowiada sześciu ofiarom śmiertelnym na minutę. Optymalne opracowanie i wprowadzenie szczepionek oraz ich odpowiedni zasięg mogłyby zmniejszyć zużycie antybiotyków o 22 procent, czyli o 2,5 miliarda dawek dziennie rocznie. Jednak obecnie sytuacja w zakresie szczepień ochronnych populacji nie jest najlepsza.
Jak podkreślono we wspólnym oświadczeniu, epidemie chorób, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom, takich jak odra, zapalenie opon mózgowych i żółta febra, rozprzestrzeniają się na całym świecie. Przypadki infekcji, które w wielu krajach zostały praktycznie wyeliminowane, na przykład krztusiec i błonica, stają się coraz częstsze. Według dyrektora generalnego WHO, Tedrosa Adhanoma Ghebreyesusa, zagrożenie to jest w dużej mierze spowodowane zmniejszeniem finansowania opieki zdrowotnej, podczas gdy leczenie takich chorób i środki mające na celu powstrzymanie epidemii wymagają znacznie większych nakładów niż szczepienia. Przyczyniają się do tego również dezinformacja, wzrost populacji i kryzysy humanitarne.
Szczególnie niebezpiecznie wygląda sytuacja z odrą, przeciwko której poziom szczepień spadł podczas pandemii COVID-19. Liczba zachorowań na tę chorobę w 2023 roku w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 20 procent, do 10,3 miliona. Wystąpiły one w 138 krajach, a poważne ogniska choroby odnotowano w 61 z nich. Gwałtownie rośnie również liczba zachorowań na zapalenie opon mózgowych i żółtą febrę, głównie na kontynencie afrykańskim, a od początku roku odnotowano cztery ogniska tej ostatniej również w amerykańskim regionie WHO.
Jednocześnie, niedawne badanie przeprowadzone w 108 krajach, w których działają biura organizacji, wykazało, że w prawie połowie z nich cięcia w finansowaniu poważnie zakłóciły łańcuchy dostaw i wprowadzenie szczepień. Jak zauważyła Catherine Russell, dyrektor wykonawcza UNICEF, w 2023 roku 14,5 miliona dzieci na świecie nie otrzymało wszystkich wymaganych szczepień, co stanowi znacznie więcej niż w latach ubiegłych. Większość z nich mieszka w krajach, w których panuje niestabilna sytuacja lub trwają konflikty zbrojne.
W obliczu tych trudności WHO, UNICEF i Gavi kontynuują prace nad zwiększeniem dostępności szczepionek w systemach podstawowej opieki zdrowotnej. Każdego roku leki te zapobiegają około 4,2 miliona zgonów z powodu 14 infekcji. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych typu A w tzw. pasie opon mózgowo-rdzeniowych zostało praktycznie wyeliminowane. W regionie afrykańskim, gdzie zapadalność na raka szyjki macicy jest najwyższa na świecie, wskaźnik szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego wzrósł z 21 do 40 procent w latach 2020–2023. Wzrósł również globalny zasięg szczepień przeciwko pneumokokom. Osobnym osiągnięciem było regionalne wprowadzenie szczepionek przeciwko malarii w 20 krajach afrykańskich, z których pierwszym był Kamerun.
Podsumowując, organizacja zaapelowała do rodziców, społeczeństwa i polityków o większe poparcie dla szczepień. Zauważyli, że ten środek pozostaje najlepszą inwestycją w opiekę zdrowotną, która ostatecznie przynosi 54 razy więcej pieniędzy niż potrzeba. Obecnie głównym celem Gavi jest zebranie dziewięciu miliardów dolarów na sfinansowanie kampanii mającej na celu zaszczepienie 500 milionów dzieci i uratowanie życia co najmniej ośmiu milionom z nich w latach 2026-2030.
Wcześniej eksperci WHO przeprowadzili ocenę wszystkich regionów świata i sporządzili listę 17 czynników zakaźnych, a opracowanie i wprowadzenie szczepionek przeciwko nim jest zadaniem priorytetowym.
