Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), UNICEF i Międzynarodowe Stowarzyszenie na rzecz Szczepień Gavi wydały wspólne oświadczenie podczas Światowego Tygodnia Szczepień, który odbył się w dniach 24–30 kwietnia. Ostrzegły w nim, że częste epidemie zakażeń, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom, stanowią coraz większe zagrożenie dla postępu, jaki osiągnięto przez dziesięciolecia w dziedzinie szczepień.
Szczepienia są jedną z najskuteczniejszych metod walki z chorobami i zapobiegania śmiertelności. Według szacunków WHO, ogólnoświatowa kampania szczepień prowadzona w ciągu ostatniego półwiecza uratowała życie co najmniej 154 milionom ludzi, co daje średnio sześć istnień na minutę. Optymalne opracowanie i wprowadzenie szczepionek oraz ich odpowiednie pokrycie mogłoby doprowadzić do zmniejszenia stosowania antybiotyków o 22 procent, czyli o 2,5 miliarda dawek dziennie rocznie. Jednakże w chwili obecnej sytuacja ze szczepieniami ludności nie jest najlepsza.
Jak podkreślono we wspólnym oświadczeniu, epidemie chorób, którym można zapobiegać dzięki szczepieniom, takich jak odra, zapalenie opon mózgowych czy żółta febra, rozprzestrzeniają się na całym świecie. Coraz częstsze stają się przypadki chorób, które w wielu krajach zostały już praktycznie wyeliminowane, jak na przykład krztusiec czy błonica. Według dyrektora generalnego WHO Tedrosa Adhanom Ghebreyesusa zagrożenie to wynika przede wszystkim ze zmniejszenia finansowania opieki zdrowotnej, podczas gdy leczenie takich chorób i środki mające na celu powstrzymanie epidemii wymagają znacznie większych nakładów niż szczepienia. Do czynników wpływających na ten stan rzeczy zalicza się również dezinformację, wzrost populacji i kryzysy humanitarne.
Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja z odrą, przeciwko której poziom szczepień spadł podczas pandemii COVID-19. Liczba zachorowań na tę chorobę w 2023 r. w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 20 proc. do 10,3 mln. Wystąpiły w 138 krajach, a poważne epidemie odnotowano w 61 z nich. Ponadto liczba zachorowań na zapalenie opon mózgowych i żółtą febrę gwałtownie wzrasta, głównie na kontynencie afrykańskim, a od początku roku odnotowano cztery ogniska tej drugiej choroby także w amerykańskim regionie WHO.
Jednocześnie niedawne badanie przeprowadzone w 108 krajach, w których działają biura tej organizacji, wykazało, że w prawie połowie z nich cięcia finansowe poważnie zakłóciły łańcuchy dostaw i proces wprowadzania szczepionek. Jak zauważyła Catherine Russell, Dyrektor Wykonawcza UNICEF, w 2023 r. 14,5 mln dzieci na świecie nie otrzymało wszystkich wymaganych szczepień. Jest to znacznie więcej niż w latach ubiegłych. Większość z nich mieszka w krajach, w których panuje niestabilna sytuacja lub trwają konflikty zbrojne.
W obliczu tych trudności WHO, UNICEF i Gavi nadal pracują nad zwiększeniem dostępności szczepionek w systemach podstawowej opieki zdrowotnej. Każdego roku leki te zapobiegają około 4,2 milionom zgonów spowodowanych 14 infekcjami. Zapalenie opon mózgowych typu A w tzw. pasie oponowym zostało praktycznie wyeliminowane. W regionie Afryki, gdzie zapadalność na raka szyjki macicy jest najwyższa na świecie, wskaźnik wyszczepialności przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego wzrósł z 21 do 40 procent w latach 2020–2023. Wzrósł również globalny wskaźnik wyszczepialności przeciwko pneumokokom. Osobnym osiągnięciem było regionalne wprowadzenie szczepionek przeciwko malarii w 20 krajach Afryki, pierwszym z nich był Kamerun.
Podsumowując, organizacja zaapelowała do rodziców, społeczeństwa i polityków o większe poparcie dla szczepień. Zauważyli, że środek ten pozostaje najlepszą inwestycją w opiekę zdrowotną, która ostatecznie przynosi 54 razy więcej pieniędzy, niż potrzeba. Obecnie głównym celem Gavi jest zebranie dziewięciu miliardów dolarów na sfinansowanie kampanii mającej na celu zaszczepienie 500 milionów dzieci i uratowanie życia co najmniej ośmiu milionom z nich w latach 2026–2030.
Wcześniej eksperci WHO przeprowadzili ocenę sytuacji we wszystkich regionach świata i sporządzili listę 17 czynników zakaźnych, a opracowanie i wprowadzenie szczepionek przeciwko nim jest zadaniem priorytetowym.