Paleogenetycy przeanalizowali DNA dwóch starożytnych ludzi pochowanych w południowo-zachodniej części współczesnej Libii około 7200–6300 lat temu. Odkryli, że w okresie tzw. zielonej Sahary na tych terenach żyła populacja nieznana dotąd genetycznie, która oddzieliła się od innych znanych populacji afrykańskich zamieszkujących południe od Sahary mniej więcej w tym samym czasie, co ludzie będący przodkami wszystkich współczesnych nie-Afrykanów. Ponadto uzyskane dane wskazują, że hodowla zwierząt mogła pojawić się w tym regionie w wyniku dyfuzji kulturowej, a nie demicznej. Naukowcy piszą o tym w artykule opublikowanym w czasopiśmie „Nature”.
Zmiany, które rozpoczęły się około 14,5 tysiąca lat temu, doprowadziły do tego, że klimat w północnej części Afryki stał się zauważalnie wilgotniejszy niż obecnie. W rezultacie, przez długi czas – około pięć tysięcy lat temu – na wielu terenach zajmowanych obecnie przez Saharę rosła trawa, krzewy i drzewa, istniały stałe zbiorniki wodne i żyły różnorodne dzikie zwierzęta. Nic więc dziwnego, że w tym okresie, nazywanym często „zieloną Saharą”, na martwych już terenach osiedlali się również ludzie: najpierw łowcy-zbieracze i rybacy, a następnie hodowcy zwierząt.
Jeden z zabytków z tego okresu został odkryty i zbadany przez archeologów w południowo-zachodniej Libii – w dolinie Takarkora. Pod skalnym sklepieniem naukowcy odkopali groby 15 osób (kobiet, nastolatków i dzieci, ale nie mężczyzn), które żyły na tych terenach między 8,9 a 4,8 tysiąca lat temu, a większość pochowanych pochodzi z krótszego okresu – między 8,3 a 5,6 tysiąca lat temu. Wczesne pochówki tej grupy, zdaniem badaczy, należą do kultury późnych łowców-zbieraczy-rybaków, natomiast późniejsze (po 7,3 tysiąca lat temu) – do kultury hodowców zwierząt.
Kilka lat temu paleogenetycy pracujący z materiałami z tego pomnika opublikowali pierwsze dane genetyczne dotyczące starożytnej populacji Sahary – jednak oparte jedynie na mitochondrialnym DNA dwóch dorosłych kobiet. Teraz grupa naukowców z Niemiec, Włoch, Libii i Holandii, pod kierownictwem Johannesa Krausego z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Towarzystwa Maxa Plancka, przedstawiła znacznie bardziej pouczające dane dotyczące genomów jądrowych tych samych ludzi. Sądząc po wynikach analizy radiowęglowej, jedna z nich zmarła około 7200–6800 lat temu, a druga około 6600–6300 lat temu.
По словам исследователей, обе женщины по материнской линии принадлежали к базальной линии митохондриальной гаплогруппы N, выделившейся около 61 тысячи лет назад. Другие линии этой гаплогруппы распространились за пределами Африки в начале эпохи верхнего палеолита вместе с расселявшимися по миру сапиенсами. При анализе главных компонент частично прочитанных ядерных геномов древних людей из Ливии ученые обнаружили, что они не объединяются в кластер ни с одной ранее известной популяцией. Дальнейшие исследования показали, что генетически они ближе всего к древним людям с северо-запада Африки (современное Марокко).
По словам палеогенетиков, в так называемой зеленой Сахаре, по всей видимости, проживало население из ранее неизвестной древней популяции, которая выделилась примерно в то же время, что и предки всех современных неафриканцев, расселившихся по миру после 50 тысяч лет назад. В прочитанных геномах ученые также обнаружили небольшую примесь от неандертальцев — около 0,15 процента, что на порядок меньше, чем у неафриканцев (около 1,4–2,4 процента), но больше, чем в африканских популяциях к югу от Сахары, где неандертальская отсутствует вовсе или была принесена во время миграций последних столетий или тысячелетий.
Ученые заключили, что примерно на 93 процента происхождение древних людей из памятника Такаркори можно смоделировать из ранее неизвестной африканской популяции. А оставшуюся часть их генофонда — из древней левантийской популяции, смешение с которой обеспечило бы в том числе и неандертальскую примесь. Кроме того, полученные данные указывают на то, что население так называемой зеленой Сахары начало заниматься животноводством в результате заимствования этой инновации у других популяций, которые принесли новый способ ведения хозяйства на восток Северной Африки из Леванта больше восьми тысяч лет назад. В других регионах, в том числе в Европе, распространение сельского хозяйства происходило в основном за счет демической диффузии, то есть экспансии нового населения, которое вытесняло или ассимилировало автохтонов.
Недавно мы рассказывали, как ученые прочитали ДНК древних людей, живших на территории современных Алжира и Туниса. Ученые обнаружили, что в геноме как минимум одного человека, умершего около восьми тысяч лет назад, присутствовала примесь от европейских охотников-собирателей эпохи мезолита. Это говорит о том, что популяции охотников-собирателей Европы и Северной Африки контактировали друг с другом и обменивались генами.
