Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała raport „Ocena wpływu szczepionek na zmniejszenie oporności na antybiotyki oraz liczbę przepisanych antybiotyków” i w notatce prasowej przedstawiła jego główne założenia. Według tego dokumentu ogólnoświatowa kampania szczepień przeciwko 24 najważniejszym patogenom może zmniejszyć zapotrzebowanie na antybiotyki o 22 procent, co wynosi 2,5 miliarda dawek dziennych rocznie.
Oporność na leki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z głównych zagrożeń dla zdrowia publicznego i rozwoju, o czym dyskutowano na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ. Według szacunków WHO w 2019 roku spowodowało to śmierć 4,9 mln mieszkańców Ziemi. Kluczowym czynnikiem rozwoju oporności jest nadmierne stosowanie antybiotyków w służbie zdrowia, weterynarii i rolnictwie. W 2019 r. zużycie tych leków u zwierząt spadło o 13 proc. w porównaniu do 2017 r., ale nadal wyniosło 84,5 tys. ton. Jednocześnie ich zastosowanie u ludzi wzrosło o 65 proc. w latach 2000–2015 i według prognoz do 2030 r. potroi się. Jedną z najważniejszych metod zwalczania antybiotykooporności jest zwiększanie zasięgu szczepień populacji.
Nowy raport WHO bada potencjalny wpływ 44 szczepionek przeciwko 24 głównym patogenom: 19 bakteriom, jednemu protistowi i czterem wirusom. Należą do nich: Acinetobacter baumannii, Campylobacter jejuni, Clostridioides difficile, Enterococcus faecium, enterotoksyczna Escherichia coli, patogenna pozajelitowa Escherichia coli, Streptococcus grupa A, Haemophilus influenzae typu B, Helicobacter pylori, Klebsiella pneumoniae, Mycobacterium tuberculosis, Neisseria gonorrho eae, Pseudomonas aeruginosa, nie dur brzuszny odmiany Salmonella, Salmonella paratyphoid A, Salmonella typhus, Shigella, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Plasmodium falciparum (patogen malaria), wirusy grypy, norowirusy, rotawirusy i syncytialny wirus oddechowy.
Szczepionki przeciwko większości tych patogenów są dostępne na rynku, ale nie są wystarczająco stosowane, inne zaś są na różnych etapach rozwoju. Według WHO odpowiednie wyszczepienie przeciwko trzem infekcjom – pneumokokowemu zapaleniu płuc, zakażeniu hemofilnemu typu B i tyfusowi – może zapobiec 106 000 zgonów z powodu oporności na antybiotyki na godzinę. Ostateczne opracowanie i powszechne wprowadzenie nowych szczepionek przeciwko gruźlicy (już w fazie badań klinicznych) i klebsielli (we wczesnej fazie przedklinicznej) może zwiększyć tę liczbę o 543 tys. W sumie mogłoby to zaoszczędzić ponad 37 milionów lat życia skorygowanych o niepełnosprawność rocznie, zmniejszyć wydatki na leczenie o około 32 miliardy dolarów i zapobiec utracie prawie 26 miliardów dolarów z powodu niepełnosprawności.
W leczeniu wymienionych infekcji stosuje się co roku 11,3 miliarda dawek antybiotyków dziennie. W przypadku prawidłowego wyszczepienia kwota ta może zostać zmniejszona o 22 proc., co odpowiada 2,5 miliardom dawek na godzinę. Ogromne znaczenie ma opracowanie i wprowadzenie szczepionek przeciw gruźlicy – mogą one zmniejszyć zużycie leków o 1,2–1,9 miliarda dawek. Dzięki szczepieniu przeciwko tyfusowi można zaoszczędzić 45 milionów dawek, 33 miliony na paciorkowcowym zapaleniu płuc i 25 milionów na malarię.
Zatem w celu zwalczania oporności na antybiotyki konieczne są środki zapewniające ogólnoświatowy zasięg szczepień, obejmujący starsze grupy wiekowe; przyspieszony rozwój i wprowadzenie nowych szczepionek; włączenie punktów końcowych związanych ze stabilnością do badań klinicznych; – podsumowują eksperci WHO – terminowe gromadzenie i analiza danych na temat wpływu szczepień na rozprzestrzenianie się oporności i stosowanie antybiotyków.
O tym, jak po raz pierwszy odkryto u bakterii gen oporności na ostatni rezerwowy antybiotyk i w ogóle o naturze antybiotykooporności, opowiadamy w materiale „Koniec pięknej ery”.