Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała raport „Ocena wpływu szczepionek na redukcję oporności na antybiotyki i liczbę przepisywanych antybiotyków” i przedstawiła jego główne założenia w komunikacie prasowym. Zgodnie z tym dokumentem, globalna kampania szczepień przeciwko 24 najważniejszym patogenom może zmniejszyć zapotrzebowanie na antybiotyki o 22%, co odpowiada 2,5 miliarda dawek dziennie rocznie.
Oporność na leki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z głównych zagrożeń dla zdrowia publicznego i rozwoju, o którym dyskutowano na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ. Według szacunków WHO, w 2019 roku spowodowała ona śmierć 4,9 miliona mieszkańców Ziemi. Kluczowym czynnikiem rozwoju oporności jest nadmierne stosowanie antybiotyków w opiece zdrowotnej, weterynarii i rolnictwie. W 2019 roku stosowanie tych leków u zwierząt spadło o 13 procent w porównaniu z 2017 rokiem, ale nadal wyniosło 84,5 tysiąca ton. Jednocześnie ich stosowanie u ludzi wzrosło o 65 procent w latach 2000-2015 i, według prognoz, potroi się do 2030 roku. Jedną z najważniejszych metod walki z opornością na antybiotyki jest zwiększenie wyszczepialności populacji.
W nowym raporcie WHO zbadano potencjalny wpływ 44 szczepionek na 24 główne patogeny: 19 bakterii, jedną protistę i cztery wirusy. Należą do nich Acinetobacter baumannii, Campylobacter jejuni, Clostridioides difficile, Enterococcus faecium, enterotoksyczna Escherichia coli, patogenna pozajelitowo Escherichia coli, Streptococcus grupy A, Haemophilus influenzae typu B, Helicobacter pylori, Klebsiella pneumoniae, Mycobacterium tuberculosis, Neisseria gonorrhoeae, Pseudomonas aeruginosa, niedurowe odmiany Salmonelli, Salmonella paratyphoid A, Salmonella typhus, Shigella, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Plasmodium falciparum (patogen malarii), wirusy grypy, norowirusy, rotawirusy i wirus RS.
Szczepionki przeciwko większości tych patogenów są dostępne na rynku, ale nie są wystarczająco stosowane, a niektóre inne są na różnych etapach rozwoju. Według WHO, odpowiedni poziom szczepień przeciwko trzem infekcjom – pneumokokowemu zapaleniu płuc, zakażeniu hemofilowemu typu B i tyfusowi – może zapobiec 106 000 zgonów opornych na antybiotyki na godzinę. Ostateczne opracowanie i powszechne wprowadzenie nowych szczepionek przeciwko gruźlicy (już w badaniach klinicznych) i Klebsiella (we wczesnej fazie przedklinicznej) może zwiększyć tę liczbę o 543 tysiące. W sumie mogłoby to zaoszczędzić rocznie ponad 37 milionów lat życia skorygowanych o niepełnosprawność, zmniejszyć wydatki medyczne o około 32 miliardy dolarów i zapobiec stracie prawie 26 miliardów dolarów z powodu niepełnosprawności.
Rocznie w leczeniu wymienionych infekcji stosuje się 11,3 miliarda dawek antybiotyków dziennie. Przy odpowiednim poziomie wyszczepialności, ilość ta może zostać zmniejszona o 22 procent, co odpowiada 2,5 miliarda dawek na godzinę. Opracowanie i wprowadzenie szczepionek przeciw gruźlicy ma ogromne znaczenie – mogą one zmniejszyć zużycie leków o 1,2–1,9 miliarda dawek. Szczepienia przeciwko tyfusowi plamistemu pozwalają zaoszczędzić 45 milionów dawek, przeciwko paciorkowcowemu zapaleniu płuc – 33 miliony, a przeciwko malarii – 25 milionów.
Eksperci WHO podsumowują, że w celu zwalczania oporności na antybiotyki konieczne jest podjęcie działań mających na celu objęcie szczepieniami wszystkich grup wiekowych na całym świecie, w tym starszych grup wiekowych, przyspieszenie opracowywania i wprowadzania nowych szczepionek, uwzględnienie punktów końcowych związanych ze stabilnością w badaniach klinicznych oraz terminowe gromadzenie i analizowanie danych na temat wpływu szczepień na rozprzestrzenianie się oporności i stosowanie antybiotyków.
W jaki sposób po raz pierwszy odkryto u bakterii gen oporności na ostatni antybiotyk zapasowy, a także na czym polega oporność na antybiotyki w ogólności, opisano w materiale „Koniec pięknej ery”.
