Firma Verve Therapeutics poinformowała o wynikach badań klinicznych leku VERVE-102 w leczeniu genetycznej hipercholesterolemii. Podstawą jego działania jest technologia CRISPR/Cas. Dzięki niemu udało się dezaktywować wadliwy gen, a poziom „złego” cholesterolu u pacjentów zmniejszył się o 21-53 procent, w zależności od dawki leku. Nie zaobserwowano żadnych poważnych skutków ubocznych terapii.
Heterozygotyczna hipercholesterolemia rodzinna (HeSGHC) to choroba dziedziczona autosomalnie dominująco, w której poziom „złego” cholesterolu (lipoprotein o niskiej gęstości, LDL) we krwi wzrasta na skutek mutacji jednego genu. Choroba przez długi czas nie daje żadnych objawów, w związku z czym wielu pacjentów nie podejmuje żadnego leczenia. Przyspieszone odkładanie się cholesterolu w ścianach tętnic prowadzi do wczesnych zawałów serca i udarów mózgu.
Do pięciu procent przypadków HeSGHS rozwija się w wyniku mutacji proproteinowej konwertazy subtylizyny-keksyny typu 9 (PCSK9). Nadmierne wiązanie PCSK9 z receptorem LDL prowadzi do jego degradacji. Spadek poziomu receptorów LDL powoduje z kolei zmniejszenie metabolizmu LDL, co prowadzi do hipercholesterolemii. W 2023 roku amerykańska firma biotechnologiczna Verve Therapeutics zakończyła pierwsze badania kliniczne leku VERVE-101, opartego na technologii CRISPR/Cas. Przewodnik RNA w nim zawarty rozpoznaje pożądaną sekwencję w genie PCSK9, a matrycowy RNA koduje białko AVE, które w jednym miejscu zastępuje adeninę guaniną, co ostatecznie całkowicie wyłącza gen.
Jednocześnie firma opracowała ulepszony lek VERVE-102, który również inaktywuje PCSK9, ale RNA w nim zawarte jest zamknięte w opatentowanej powłoce liposomowej GalNAc-LNP, co umożliwia dostarczenie leku do komórek wątroby pozbawionych receptorów LDL z powodu homozygotycznej rodzinnej hipercholesterolemii. Firma poinformowała w komunikacie prasowym na swojej stronie internetowej o zakończeniu badań klinicznych VERVE-102.
W badaniu wzięło udział 14 osób cierpiących na chorobę wieńcową lub wczesną postać choroby niedokrwiennej serca. Pacjentów podzielono na trzy grupy w zależności od dawki leku: 0,3 miligrama na kilogram masy ciała (4 osoby), 0,45 miligrama na kilogram masy ciała (6 osób) i 0,6 miligrama na kilogram masy ciała (4 osoby). Lek podawano w postaci pojedynczego zastrzyku. Uczestników monitorowano przez co najmniej miesiąc; nie zaobserwowano żadnych poważnych skutków ubocznych ani powikłań sercowo-naczyniowych. U jednego z uczestników wystąpiła niespecyficzna reakcja na zastrzyk, którą przerwano za pomocą paracetamolu.
Naukowcy zaobserwowali, że efekt leczenia jest zależny od dawki. W grupie otrzymującej dawkę 0,3 miligrama na kilogram masy ciała, poziom LDL-C spadł o 21 procent, a poziom PCSK9 spadł o 46 procent. W grupie przyjmującej dawkę 0,45 miligrama na kilogram masy ciała, poziom LDL-C zmniejszył się o 41 procent, a PCSK9 o 53 procent. Maksymalną redukcję uzyskano w grupie otrzymującej 0,6 miligrama leku na kilogram masy ciała: 53 procent w przypadku LDL-C i 60 procent w przypadku PCSK9.
Obecnie firma rekrutuje pacjentów, aby przetestować lek w jeszcze wyższej dawce — 0,7 miligrama na kilogram masy ciała. Publikacja wyników badań klinicznych planowana jest na koniec 2025 roku.
System CRISPR/Cas został już z powodzeniem zastosowany w leczeniu innych chorób, np. wrodzonego zaniku siatkówki. W rezultacie u dwóch na pięciu pacjentów poprawiła się zdolność rozróżniania źródeł światła i orientowania się w przestrzeni.