Systematyczny przegląd i metaanaliza 68 badań z udziałem ponad 9500 osób wykazały, że antagoniści dopaminy pierwszej generacji, tacy jak haloperydol i flufenazyna, a także klozapina ze względu na swoje właściwości antycholinergiczne, są słabsze od innych leków w spowalnianiu pogarszania się funkcji poznawczych u pacjentów z psychozą. Naukowcy nie znaleźli jednak żadnych istotnych różnic między tymi lekami. Wyniki opublikowano w czasopiśmie JAMA Psychiatry.
Zaburzenia funkcji poznawczych stanowią niezależną, istotną część zaburzeń ze spektrum schizofrenii. Odgrywają znaczącą rolę w przebiegu choroby i w dużym stopniu wpływają na jakość życia pacjentów. U pacjentów obserwuje się w szczególności zaburzenia uwagi, koncentracji i pamięci.
Dostępne obecnie neuroleptyki mają różny wpływ na funkcje poznawcze u pacjentów ze schizofrenią. Donoszono na przykład, że niektóre leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji mogą mieć bardziej pozytywny wpływ na zdolności poznawcze niż leki pierwszej generacji, takie jak haloperydol. Jednakże większość dotychczasowych przeglądów i metaanaliz charakteryzowała się dość ograniczonymi cechami pod względem trafności, uwzględnienia nowych leków i jakości metodologicznej.
Dlatego też grupa naukowców pod przewodnictwem Stefana Leuchta z Wydziału Medycznego Politechniki Monachijskiej przeprowadziła systematyczny przegląd i metaanalizę najnowszych badań dotyczących wpływu leków przeciwpsychotycznych na funkcje poznawcze. Analiza objęła 68 badań, w których wzięło udział 9526 osób. Badania opublikowano pomiędzy 1958 a 2022 rokiem, a średni czas trwania badania wyniósł 12 tygodni. Średni wiek uczestników wyniósł 35,1 lat, 70 procent uczestników stanowili mężczyźni, a 30 procent kobiety.
Podstawowa analiza wykazała, że nie ma wyraźnych różnic między neuroleptykami w zakresie wpływu na funkcje poznawcze. Ogólnie rzecz biorąc, molindon i tiorydazyna uzyskały lepsze wyniki w ocenie funkcji poznawczych u pacjentów. Jednakże wyniki dotyczące obu leków opierały się na pojedynczym badaniu, przeprowadzonym na małej próbie. Podobnie chloropromazyna miała pozytywny wpływ na funkcje poznawcze u pacjentów, chociaż całkowita liczba uczestników była niewielka. Z kolei klozapina, flufenazyna i haloperydol uzyskały najniższą ocenę i wiązały się z gorszymi wynikami badań poznawczych. Wyniki te nie zmieniły się znacząco w większości metaregresji i analiz wrażliwości.
Analiza wtórna wykazała, że molindon i tiorydazyna wiązały się z pozytywnym wpływem na szybkość przetwarzania, a brekspiprazol wiązał się z niewielkim pozytywnym wpływem na uczenie się wzrokowe. Paliperidon może wiązać się z poprawą funkcji poznawczych w zakresie uczenia się werbalnego. Haloperidol, flufenazyna i klozapina ponownie uzyskały niższe wyniki w różnych obszarach funkcji poznawczych.
Autorzy przyznają, że wyniki tej metaanalizy nie pozwalają na zalecenie konkretnego leku przeciwpsychotycznego w leczeniu zaburzeń poznawczych w zaburzeniach schizofrenicznych. Wydaje się jednak, że należy unikać stosowania blokerów dopaminy pierwszej generacji, takich jak haloperydol czy flufenazyna, a także leku antycholinergicznego, jakim jest klozapina. Należy jednak udoskonalić metodologię badań klinicznych w tym obszarze (np. poprzez opracowanie kompleksowego standardu oceny funkcjonowania poznawczego), aby metaanalizy i przeglądy mogły być bardziej wiarygodne.
Więcej na temat schizofrenii i postępów medycyny w jej leczeniu można przeczytać w artykule „Złodziej umysłu”.