Systematyczny przegląd i metaanaliza 68 badań z całkowitą próbą ponad 9,5 tys. osób wykazały, że antagoniści dopaminy pierwszej generacji, tacy jak haloperidol i flufenazyna, a także klozapina o właściwościach antycholinergicznych, hamowały spadek funkcji poznawczych u pacjentów z psychozą gorszą niż inne leki. Naukowcy nie znaleźli jednak znaczącej różnicy między lekami. Wyniki opublikowano w JAMA Psychiatry.
Zaburzenia poznawcze są niezależną główną częścią zaburzeń ze spektrum schizofrenii. Odgrywają znaczącą rolę w przebiegu choroby i znacząco wpływają na jakość życia pacjentów. W szczególności u pacjentów upośledzone są funkcje uwagi, koncentracji i pamięci.
Istniejące neuroleptyki wpływają na funkcje poznawcze u pacjentów ze schizofrenią na różne sposoby: podaje się na przykład, że niektóre leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji mogą mieć bardziej pozytywny wpływ na zdolności poznawcze niż przedstawiciele pierwszej generacji - haloperidol. Jednak większość poprzednich przeglądów i metaanaliz była dość ograniczona pod względem trafności, uwzględnienia nowych leków i jakości metodologicznej.
Dlatego grupa naukowców pod przewodnictwem Stefana Leuchta (Stefan Leucht) z Wydziału Lekarskiego Politechniki Monachijskiej przeprowadziła systematyczny przegląd i metaanalizę najnowszych badań poświęconych wpływowi leków przeciwpsychotycznych na funkcje poznawcze. Analiza obejmowała 68 badań, w których niestety wzięło udział 9526 osób. Badania opublikowano w okresie od 1958 do 2022 roku, a średni czas trwania badania wynosił 12 tygodni. Średni wiek uczestników wynosił 35,1 lat, 70 procent uczestników stanowili mężczyźni, a 30 procent kobiety.
Pierwotna analiza wykazała, że nie było wyraźnych różnic między lekami przeciwpsychotycznymi w zakresie wpływu na funkcje poznawcze. Ogólnie rzecz biorąc, molindon i tiorydazyna zajęły wyższe pozycje w ocenie funkcji poznawczych u pacjentów. Jednak wyniki stosowania obu leków opierały się na jednym badaniu, z których każde miało małą liczebność próby. Podobnie, chloropromazyna również miała pozytywny wpływ na funkcje poznawcze u pacjentów, chociaż całkowita liczba uczestników była niewielka. Z kolei klozapina, flufenazyna i haloperidol zajęły najniższe pozycje i były związane z niższą aktywnością poznawczą. Wyniki te nie zmieniły się znacząco w większości metaregresji i analiz wrażliwości.
Analiza wtórna wykazała, że molindon i tiorydazyna były powiązane z pozytywnym wpływem na szybkość przetwarzania, a brekspiprazol był powiązany z niewielkim pozytywnym wpływem na uczenie się wzrokowe. Paliperidon może być powiązany z poprawą funkcji poznawczych podczas treningu werbalnego. Jednocześnie haloperidol, flufenazyna i klozapina ponownie konsekwentnie zajmowały niższe pozycje w różnych obszarach funkcji poznawczych.
Autorzy uznają, że wyniki tej metaanalizy nie pozwalają na rekomendowanie konkretnego leku przeciwpsychotycznego do leczenia zaburzeń poznawczych w zaburzeniach schizofrenicznych. Należy jednak unikać blokerów dopaminy pierwszej generacji, takich jak haloperidol lub flufenazyna, oraz antycholinergicznej klozapiny. Należy jednak udoskonalić metodologię badań klinicznych w tym obszarze (np. opracować kompleksową standardową ocenę funkcjonowania poznawczego), aby metaanalizy i przeglądy były bardziej wiarygodne.
Więcej na temat schizofrenii i tego, jak daleko posunęła się medycyna w jej leczeniu, można przeczytać w materiale „Złodziej umysłów”.