Przegląd systematyczny i metaanaliza 68 badań z udziałem ponad 9,5 tysiąca osób wykazały, że antagoniści dopaminy pierwszej generacji, tacy jak haloperidol i flufenazyna, a także klozapina o działaniu antycholinergicznym, hamowały pogorszenie funkcji poznawczych u pacjentów z psychozą silniej niż inne leki. Naukowcy nie stwierdzili jednak istotnej różnicy między tymi lekami. Wyniki opublikowano w czasopiśmie JAMA Psychiatry.
Zaburzenia poznawcze stanowią niezależną, główną część zaburzeń ze spektrum schizofrenii. Odgrywają one istotną rolę w przebiegu choroby i znacząco wpływają na jakość życia pacjentów. W szczególności u pacjentów upośledzone są funkcje uwagi, koncentracji i pamięci.
Dostępne neuroleptyki mają różny wpływ na funkcje poznawcze u pacjentów ze schizofrenią: donosi się na przykład, że niektóre leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji mogą mieć bardziej pozytywny wpływ na zdolności poznawcze niż przedstawiciele pierwszej generacji – haloperidol. Jednak większość wcześniejszych przeglądów i metaanaliz charakteryzowała się dość ograniczonymi możliwościami pod względem trafności, uwzględnienia nowych leków i jakości metodologicznej.
Dlatego grupa naukowców pod kierownictwem Stefana Leuchta (Stefana Leuchta) z Wydziału Medycznego Politechniki Monachijskiej przeprowadziła systematyczny przegląd i metaanalizę najnowszych badań poświęconych wpływowi leków przeciwpsychotycznych na funkcje poznawcze. Analiza objęła 68 badań, w których wzięło udział 9526 osób. Badania opublikowano w latach 1958–2022, a średni czas trwania badania wynosił 12 tygodni. Średni wiek uczestników wynosił 35,1 lat, 70% uczestników stanowili mężczyźni, a 30% kobiety.
Analiza pierwotna wykazała brak wyraźnych różnic między lekami przeciwpsychotycznymi w zakresie wpływu na funkcje poznawcze. Ogólnie rzecz biorąc, molindon i tiorydazyna zajęły wyższe pozycje w ocenie funkcji poznawczych u pacjentów. Jednak wyniki stosowania obu leków opierały się na jednym badaniu, z których każde miało małą liczebność próby. Podobnie, chloropromazyna również wykazywała pozytywny wpływ na funkcje poznawcze u pacjentów, chociaż całkowita liczba uczestników była niewielka. Z kolei klozapina, flufenazyna i haloperydol zajęły najniższe pozycje i były związane z niższą aktywnością poznawczą. Wyniki te nie zmieniły się istotnie w większości metaregresji i analiz wrażliwości.
Analiza wtórna wykazała, że molindon i tiorydazyna wiązały się z pozytywnym wpływem na szybkość przetwarzania, a brekspiprazol z niewielkim pozytywnym wpływem na uczenie się wzrokowe. Paliperidon może być powiązany z poprawą funkcji poznawczych podczas treningu werbalnego. Jednocześnie haloperydol, flufenazyna i klozapina ponownie konsekwentnie zajmowały niższe pozycje w różnych obszarach funkcji poznawczych.
Autorzy przyznają, że wyniki tej metaanalizy nie pozwalają na rekomendowanie konkretnego leku przeciwpsychotycznego w leczeniu zaburzeń poznawczych w schizofrenii. Należy jednak unikać blokerów dopaminy pierwszej generacji, takich jak haloperydol czy flufenazyna, oraz leku antycholinergicznego, klozapiny. Należy jednak udoskonalić metodologię badań klinicznych w tym obszarze (np. opracować kompleksowy standard oceny funkcjonowania poznawczego), aby metaanalizy i przeglądy były bardziej wiarygodne.
Więcej na temat schizofrenii i postępów medycyny w jej leczeniu można przeczytać w materiale „Złodziej umysłów”.
