Systematyczny przegląd i metaanaliza 68 badań z udziałem ponad 9,5 tys. osób wykazały, że antagoniści dopaminy pierwszej generacji, tacy jak haloperydol i flufenazyna, a także klozapina o właściwościach antycholinergicznych, hamowały pogorszenie funkcji poznawczych u pacjentów z psychozą w stopniu silniejszym niż inne leki. Naukowcy nie stwierdzili jednak istotnych różnic pomiędzy lekami. Wyniki opublikowano w czasopiśmie JAMA Psychiatry.
Zaburzenia poznawcze stanowią niezależną, główną część zaburzeń ze spektrum schizofrenii. Odgrywają znaczącą rolę w przebiegu choroby i w dużym stopniu wpływają na jakość życia pacjentów. U pacjentów upośledzone są zwłaszcza funkcje uwagi, koncentracji i pamięci.
Dostępne obecnie neuroleptyki w różny sposób wpływają na funkcje poznawcze u chorych na schizofrenię: donoszą na przykład, że niektóre leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji mogą mieć bardziej pozytywny wpływ na zdolności poznawcze niż przedstawiciele pierwszej generacji – haloperidol. Jednakże większość dotychczasowych przeglądów i metaanaliz charakteryzowała się dość ograniczonymi cechami pod względem trafności, uwzględnienia nowych leków i jakości metodologicznej.
W związku z tym grupa naukowców pod przewodnictwem Stefana Leuchta (Stefana Leuchta) z Wydziału Medycznego Uniwersytetu Technicznego w Monachium przeprowadziła systematyczny przegląd i metaanalizę najnowszych badań poświęconych wpływowi leków przeciwpsychotycznych na funkcje poznawcze. Analiza objęła 68 badań, w których niestety wzięło udział 9526 osób. Badania opublikowano w latach 1958–2022, a średni czas trwania badania wyniósł 12 tygodni. Średni wiek uczestników wyniósł 35,1 lat, 70 procent uczestników stanowili mężczyźni, a 30 procent kobiety.
Podstawowa analiza wykazała, że nie ma wyraźnych różnic między lekami przeciwpsychotycznymi w zakresie wpływu na funkcje poznawcze. Ogólnie rzecz biorąc, molindon i tiorydazyna zajęły wyższe pozycje w ocenie funkcji poznawczych u pacjentów. Jednakże wyniki stosowania obu leków opierały się na jednym badaniu, z których każde przeprowadzono na małej próbie. Podobnie chloropromazyna miała pozytywny wpływ na funkcje poznawcze u pacjentów, chociaż całkowita liczba uczestników była niewielka. Z kolei klozapina, flufenazyna i haloperydol zajęły najniższe pozycje i wiązały się z niższą aktywnością poznawczą. Wyniki te nie zmieniły się znacząco w większości metaregresji i analiz wrażliwości.
Analiza wtórna wykazała, że molindon i tiorydazyna miały pozytywny wpływ na szybkość przetwarzania, a brekspiprazol miał niewielki pozytywny wpływ na uczenie się wzrokowe. Paliperidon może wiązać się z poprawą funkcji poznawczych podczas treningu werbalnego. W tym samym czasie haloperydol, flufenazyna i klozapina ponownie zajęły niższe pozycje w różnych obszarach funkcji poznawczych.
Autorzy uznają, że wyniki tej metaanalizy nie pozwalają na zalecenie konkretnego leku przeciwpsychotycznego w leczeniu zaburzeń poznawczych w zaburzeniach schizofrenicznych. Należy jednak unikać blokerów dopaminy pierwszej generacji, takich jak haloperydol czy flufenazyna, a także leku antycholinergicznego, klozapiny. Należy jednak udoskonalić metodologię badań klinicznych w tym obszarze (np. opracować kompleksowy standard oceny funkcjonowania poznawczego), aby metaanalizy i przeglądy mogły być bardziej wiarygodne.
Więcej na temat schizofrenii i tego, jak daleko posunęła się medycyna w jej leczeniu, można przeczytać w materiale „Złodziej umysłów”.